Zakon o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta i dalje u fiokama Vlade i pored brojnih obećanja i upozorenja međunarodnih institucija

Iz Asocijacije Spektra su nekoliko puta dosad upozoravali da je odlaganje usvajanja ovog zakona zapravo politička trgovina, jer nije po mjeri konzervativnih stranaka i predsjednika Skupštine Andrije Mandića

Vlada Crne Gore više od pola godine odbija da na dnevni red stavi zakon o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja. Nacrt tog zakona je završen u februaru prošle godine, prošao je sve potrebne procedure, data su javna obećanja…

Da Crna Gora mora da radi na sprečavanju diskriminacije i ustavom zagarantovanim slobodama, piše i u Non pejperu Evropske komisije, koji je objavljen prošle sedmice.

Istaknuto je da je u decembru 2024. Vlada odlučila da neće staviti Nacrt zakona na dnevni red iako je prošao sve potrebne korake unutar zakonodavnog procesa, bez daljnjeg razvoja događaja od tada.

EK je u Non pejperu napisala da govor mržnje i politička retorika protiv LGBTIQ osoba i dalje izazivaju ozbiljnu zabrinutost te da je u 2024. godini Crna Gora zabilježila značajan pad na ILGA – Europe Rainbow karti – pala je s 12. (2023. godine) na 20. mjesto.

– Odlaganje usvajanja zakona o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja pokazuje potpuni izostanak političke hrabrosti Vlade Crne Gore da ispuni svoje obaveze koje se tiču ljudskih prava, a koje su propisane i dokumentima koje je ta ista vlada usvojila – rekao je Pobjedi izvršni direktor Spektre Jovan Ulićević.

Podsjetio je da ta dokumenta podrazumijevaju kako Strategiju za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba za period 2024–2028, tako i Program Vlade Crne Gore za pristupanje EU.

Ulićević ističe da činjenica da se osim obećanja ne događa ništa pokazuje i nemoć vladajućih partija, konkretno Pokreta Evropa sad, koji je i u više navrata javno rekao da podržava zakon te da će ga ne samo glasati u Skupštini već i učiniti sve da pomogne da se napravi većina potrebna i sa opozicijom kako bi zakon prošao.

– A zatim i nemoć ministra Fatmira Gjeke, čiji je resor i predlagač zakona, a koji je i javno podržavao zakon. Dakle, imamo konstituente koji ne razumiju da neuspjeh da ostvare ono za šta su preuzeli odgovornost pokazuje njihov manjak političke moći i autoriteta u vladajućoj većini, što se najbolje vidi preko ovakvih zakona, koji unapređuju ljudska prava i imaju veliki simboličan značaj – smatra Ulićević.

Pobjeda je slala pitanja kabinetu predsjednika Vlade Milojku Spajiću zbog čega zakon nikada nije stavljen na dnevni red. Pitanja su poslata i Ministarstvu za ljudska i manjinska prava, kojim rukovodi Fatmir Đeka.

Odgovore nijesmo dobili.

Iz Vlade je saopštavano da je zakon spreman te da će se naći na dnevnom redu, a i poslanici su izrazili spremnost da ga izglasaju na Skupštini.

Pusta obećanja 

Na konferenciji „Lično je političko“ koja je početkom decembra prošle godine održana u Podgorici, predstavljeno je istraživanje koje je pokazalo da Nacrt zakona o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja ima podršku većine političkih partija u Crnoj Gori.

Ulićević je tada, predstavljajući istraživanje, kazao da ga posebno raduje što ovako eksplicitne stavove izražavaju pripadnici partija PES, DPS, Demokrate i Ura, dok se ohrabrujuće poruke čuju i od pripadnika partija manje brojnih naroda. Poslanik PES-a Vasilije Čarapić, koji je tog dana prisustvovao konferenciji, najavio je da će se taj zakon na Vladi naći „narednog četvrtka“.

Ovaj zakon je, takođe, jedan od uslova za napredak u procesu pristupanja EU, jer doprinosi ispunjavanju obaveza u okviru pregovaračkih poglavlja 19 (Socijalna politika i zapošljavanje) i 23 (Pravosuđe i temeljna prava). Završna mjerila za poglavlje 23 zahtijevaju ispunjenje svih preporuka Evropskog komiteta za sprečavanje mučenja (CPT), koji je u svom godišnjem izvještaju za 2023. godinu naglasio da je država u obavezi da omogući pravno prepoznavanje roda, bez neophodne sterilizacije.

Iz kabineta premijera nijesu odgovorili da li se ovim odlaganjem Crna Gora udaljava od poštovanja prakse Evropskog suda za ljudska prava, što je, takođe, jedna od značajnih odrednica u pristupnim pregovorima.

Nije odgovoreno ni na pitanje što se to dogodilo da Vlada odjednom odustane od usvajanja zakona i omogući da se o njemu glasa u parlamentu.

Iz Asocijacije Spektra su nekoliko puta dosad upozoravali da je odlaganje usvajanja ovog zakona zapravo politička trgovina, jer nije po mjeri konzervativnih stranaka i predsjednika Skupštine Andrije Mandića.

U Non pejperu je navedeno da Crna Gora treba da ima vjerodostojne rezultate u provođenju odredbi o nediskriminaciji, rodnoj ravnopravnosti i borbi protiv nasilja na osnovu pola, zaštiti pripadnika manjina i kulturnih prava, u skladu s pravnom tekovinon EU i evropskim standardima, kao i da pruža efikasne mehanizme za pravnu zaštitu i pomoć žrtvama.

EU očekuje, Crna Gora ćuti

Ulićević je Pobjedi kazao da se značaj usvajanja ovog zakona ogleda u šansi da Crna Gora bude proaktivna u zaštiti demokratije i ljudskih prava u vremenu kad su ista napadnuta i da na međunarodnom nivou pošalje jednu snažnu poruku da ima snagu i volju da brani demokratski poredak koji je narušen.

– Treba naglasiti i da je zakon dio Reformske agende koja podrazumijeva da sa ispunjenjem određenih mjera EU pušta značajna sredstva Crnoj Gori, ali i da se njegovim usvajanjem postiže ispunjenje završnih mjerila, koja podrazumijevaju implementaciju prakse Evropskog suda za ljudska prava, CPT preporuka, kao i poštovanje međunarodnih obaveza Crne Gore. Ne treba zanemariti ni činjenicu da je ovo pitanje Komitet za ljudska prava UN svrstao u tri prioritetna pitanja, sa preporukom da se pravno prepoznavanje rodnog identiteta na osnovu samoodređenja usvoji što prije te iskazao žaljenje što je propuštena prilika da se to uradi do sada. O ovom prioritetu Crna Gora mora da izjasni do 2028. godine – podsjetio je Ulićević.

On kaže da su sve međunarodne oči uprte u Crnu Goru i da država zaista ima šansu da zasija u tom pogledu usvajanjem jednog progresivnog rješenja kad su u pitanju ljudska prava.

– Ovo bi napravilo značajan otklon od svih antidemokratskih praksi kojih se u kontinuitetu stidimo – rekao je on.

Istakao je da je tokom rada na ovom zakonu, a to je period od gotovo osam godina, sklapano mnogo kompromisa koji ulaze u domen kršenja ljudskih prava.

– Kako bi zakon bio prihvatljiv našim političkim elitama za glasanje, čime se pokazuje značajno razumijevanje aktivista i aktivistkinja koji su radili na ovom pitanju skoro deceniju – poručio je Ulićević.

Što donosi zakon

Usvajanje ovog zakona omogućiće transrodnim osobama promjenu oznake pola i matičnog broja u ličnim dokumentima bez obaveze da podnose medicinsku dokumentaciju ili dokaze o obavljenim medicinskim procedurama, kao što su operacije ili hormonske terapije.

Trenutna procedura priznavanja roda u Crnoj Gori zahtijeva obaveznu sterilizaciju maloljetnih i punoljetnih osoba, što je okrutno i u suprotnosti sa međunarodnim i evropskim standardima ljudskih prava.

Evropski sud za ljudska prava je više puta zaključio da uslovljavanje priznavanja rodnog identiteta transrodnih osoba sterilizacijom, operacijom ili tretmanom koji gotovo sigurno dovodi do sterilnosti predstavlja kršenje njihovog prava na poštovanje privatnog života prema članu 8 Evropske konvencije za ljudska prava i prava na fizički integritet prema članu 3 Konvencije.

Nevladine organizacije su više puta upozoravale da ljudska prava ne smiju biti predmet političke trgovine – ona su temelj osnovnih sloboda, jednakosti i ljudskog dostojanstva svakog čovjeka.

Brojni međunarodni izvještaji Evropske komisije, CPT, izvještaj Stejt departmenta i CEDAW su konstatovali da pravo na samoodređenje još nije moguće u Crnoj Gori i pozivaju na njegovo usvajanje.

Izvor: Pobjeda